Borneo eiland en Sporenburg

Het gebied dat nu Borneo-eiland en Sporenburg heet stond vroeger bekend als de Rietlanden. Dit was het domein van boeren en tuinders die amper in leven konden blijven van het ontginnen van hun land. Borneo-eiland en Sporenburg ontstonden in 1880 door het graven van het spoorwegbassin.

Na het graven hiervan vestigden zich op beiden schiereilanden spoorwegmaatschappijen, die zich voornamelijk bezighielden met overslag en vervoer van ijzererts vanuit de grote zeeschepen in kleinere schepen en goederenwagons.

Tijdens de aanleg van de 60 meter brede Handelskade was men tot de slotsom gekomen dat het lastig was om uit een zeegaand schip aan de ene zijde met een kraan goederen te tillen, en deze daarna aan de andere zijde van het eiland in een binnenvaartschip te lossen. De spoorrails en de loodsen lagen immers in de weg. Bij de bouw van de Borneokade werden nog grotere kranen geïnstalleerd die wel in staat waren om de hoogte en afstand te overbruggen. Het graven van een binnenhaven (Scheeptimmermanstraat) verkorte de afstand die de kranen moesten afleggen nog eens aanzienlijk.

Nadat ook op deze eilanden de havenactiviteiten waren uitgestorven kregen zowel Borneo als Sporenburg een woonbestemming.

Beide eilanden zijn in een beweging ontworpen door de Rotterdammer Adriaan Geuze van West 8 landschapsarchitecten. De interpretatie van het water als voortuin stelde hem in staat om, ondanks de vereiste dichtheid van honderd woningen per hectare, toch een groot aantal woningen met een eigen voordeur aan de straat te realiseren. Behalve patio's die voor licht zorgen in de woningen, introduceert hij als truc om de eilanden te verbijzonderen op enkele plaatsen meteorieten. Deze grote appartementsgebouwen torenen op beeldbepalende plaatsen hoog boven de laagbouw uit. Het spoorwegbassin wordt overkluisd door verschillende bruggen die eveneens zijn ontworpen door bureau West 8. In het bijzonder de hoogste brug met haar glooiende vorm is een toonaangevend modern kunstwerk.

De binnenhaven heeft misschien wel de grootse verandering ondergaan. De noordelijke zijde van dit bassin is ingericht met particuliere woningen. Gefortuneerde eigenaren konden hier naar eigen smaak bouwen door zelf een architect te selecteren. Het resultaat is een verbluffende rij plattegronden en gevels die internationaal bekendheid hebben verworven. Binnen de onderling variërende gevels is in veel gevallen ruimte gevonden voor het parkeren van een auto. Soms zelfs in twee lagen. Deze gevelrij is trouwens alleen vanaf de boot te bekijken.

Borneo-eiland en Sporenburg maken een onlosmakelijk deel uit van het Oostelijk Havengebied. Om een goed overzicht te krijgen van het stedenbouwkundig plan van dit gebied moeten deze eilanden beslist bezocht worden.